Bùi Xuân Phái và người bạn tri kỷ Nguyễn Bá Đạm. (Ảnh: BTC cung cấp)
Nhân kỷ niệm 99 năm ngày sinh họa sĩ Bùi Xuân Phái (1/9/1920 - 1/9/2019), tại Nhà Đấu giá Nghệ thuật Chọn, 63 Hàm Long, Hà Nội, sẽ khai mạc triển lãm ký họa “Ông Phái vẽ ông Đạm”.
Danh họa Bùi Xuân Phái sinh ngày 1/9/1920, đặc biệt nổi tiếng với các tác phẩm vẽ về phố cổ Hà Nội. Quê gốc của ông là ở làng Kim Hoàng, xã Vân Canh, huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây (nay là thủ đô Hà Nội). Ông tốt nghiệp khoa Hội họa trường Mỹ thuật Đông Dương khóa 1941–1945. Ông mất ngày 24/6/1988 tại Hà Nội. Ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh Năm 1996.
Bùi Xuân Phái là một trong những họa sĩ thuộc thế hệ cuối cùng của sinh viên trường Mỹ thuật Đông Dương, cùng thời với các danh họa Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm, Dương Bích Liên - những tên tuổi ảnh hưởng lớn tới sự phát triển của mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Ông chuyên về chất liệu sơn dầu, đam mê mảng đề tài phố cổ Hà Nội. Ngay từ lúc sinh thời, sáng tạo của ông đã được quần chúng mến mộ gọi dòng tranh này là Phố Phái.
Ngoài phố cổ, ông còn vẽ các mảng đề tài khác, như: chèo, chân dung, nông thôn, tĩnh vật... rất thành công. Nhiều tranh của Bùi Xuân Phái đã được giải thưởng trong các cuộc triển lãm toàn quốc và Thủ đô. Ông vẽ trên vải, giấy, bảng gỗ, thậm chí cả trên giấy báo khi không có đủ nguyên liệu. Ông dùng nhiều phương tiện hội họa khác nhau như sơn dầu, màu nước, phấn màu, chì than, bút chì... Các tác phẩm của ông biểu hiện sâu xa linh hồn người Việt, tính cách nhân bản và lòng yêu chuộng tự do, óc hài hước… Ông đã góp phần rất lớn vào lĩnh vực minh họa báo chí và trình bày bìa sách, được trao tặng giải thưởng quốc tế (Leipzig) về trình bày cuốn sách "Hề chèo" (1982).
Sinh thời Bùi Xuân Phái có người bạn tri kỷ là Nguyễn Bá Đạm sinh năm 1922 ở làng Mọc, Giáp Nhất (Hà Nội), nguyên là giáo viên dạy Sử Trường Phan Đình Phùng. Ngoài là bạn tri kỷ của họa sĩ Bùi Xuân Phái, ông Nguyễn Bá Đạm còn là bạn tâm giao của ba danh họa khác trong bộ tứ huyền thoại: Nguyễn Tư Nghiêm, Dương Bích Liên, Nguyễn Sáng. Ông cũng chính là “người mẫu” của danh họa Bùi Xuân Phái trong 242 ký họa chân dung.
Một trong những bức chân dung họa sĩ Bùi Xuân Phái vẽ về người bạn tri kỷ của mình
(Ảnh: BTC cung cấp)
Năm nay đã 97 tuổi, nhưng ông Nguyễn Bá Đạm vẫn minh mẫn. Với những người chơi đồ cổ ở Hà Nội, ông Đạm được biết đến là "kỳ nhân tiền cổ", bởi ông là người sưu tầm tiền cổ có tiếng xuất thân từ làng Mọc (nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội). Ở tuổi 96, ông Đạm vừa vinh dự được Báo Thể thao Văn hóa và Quỹ Bùi Xuân Phái trao Giải thưởng Lớn - Vì tình yêu Hà Nội trong hệ thống Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội.
Chia sẻ về tình cảm với người bạn tri kỷ, ông Đạm khẳng định: Một trong những may mắn nhất là ông có cơ hội kết bạn và trở thành thân thiết với rất nhiều văn nghệ sĩ nổi tiếng, đó là các họa sĩ Bùi Xuân Phái, Nguyễn Sáng, Dương Bích Liên, Nguyễn Tư Nghiêm, nhà văn Nguyễn Tuân, nhà sưu tập Đức Minh...
Với công việc thầm lặng, nhưng ai đã biết về Nguyễn Bá Đạm sẽ đều rất ấn tượng về một “tâm hồn Hà Nội” thâm trầm, sâu sắc, giản dị, nề nếp, lại không kém phần tao nhã, thanh lịch trong thú đam mê sưu tầm đồ cổ và giao du đầy trọng thị với các danh sĩ Hà Nội. Tâm hồn Hà Nội ấy luôn trân trọng tới từng nét văn hóa của Thủ đô, lặng thầm viết ra những cuốn sách không to lớn, đồ sộ, nhưng sử dụng rất nhiều ký ức, trải nghiệm của bản thân, để rồi với thời gian, sẽ thành ký ức của cả cộng đồng.
Triển lãm không chỉ nhắc nhớ lại một tình bạn đẹp, đáng ngưỡng mộ giữa Bùi Xuân Phái và nguyễn Bá Đạm mà còn giới thiệu và ngợi ca về một “tâm hồn Hà Nội” đáng kính trọng như thế./.
