Phối cảnh ga Ngọc Hồi
Xây trước tổ hợp ga, hoàn thành năm 2024
Đại diện Ban QLDA đường sắt (Bộ GTVT) cho biết, dự án đang trong giai đoạn GPMB, tái định cư và di dời hạ tầng kỹ thuật để phục vụ xây dựng tổ hợp nhà ga Ngọc Hồi (huyện Thanh Trì, Hà Nội). “Dự án tuyến đường sắt Yên Viên - Ngọc Hồi được Chính phủ chấp thuận báo cáo nghiên cứu tiền khả thi từ năm 2004, với quy mô xây dựng tổ hợp ga và đoạn cầu cạn từ Giáp Bát - Gia Lâm và cầu vượt sông Hồng. Song sau đó đã điều chỉnh, đến nay phân kỳ đầu tư lại, trong đó giai đoạn I chỉ tập trung đầu tư xây dựng khu tổ hợp ga Ngọc Hồi”, ông Lê Văn, Trưởng phòng dự án 3 Ban QLDA đường sắt thông tin.
So với giai đoạn thiết kế ban đầu, khu tổ hợp ga Ngọc Hồi cũng được tăng diện tích mặt bằng từ 95ha lên 158,7 ha để tiếp nhận cơ sở hạ tầng của ga đường sắt Hà Nội, Giáp Bát hiện có và sẽ là ga khách đầu mối phía Nam của đường sắt quốc gia, tiền đề phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội trong tương lai. Dự án được khởi công từ năm 2013, dự kiến được hoàn thành vào năm 2024.
Về tiến độ triển khai dự án xây dựng tổ hợp ga, theo Ban QLDA, đến nay chưa triển khai được gói thầu thi công, xây lắp nào ngoài hiện trường mà chủ yếu tập trung công tác GPMB; thiết kế, lựa chọn nhà thầu cho các gói thầu chính của dự án.
Trong đó, công tác GPMB được triển khai từ năm 2009, đến nay đã thu hồi được 99/158,8 ha mặt bằng, xây dựng xong khu tái định cư tại xã Liên Ninh, chuẩn bị xây dựng khu tái định cư xã Ngọc Hồi. Theo đánh giá của Bộ GTVT, hiện công tác GPMB, đền bù, hỗ trợ tái định cư rất chậm so với kế hoạch do nguồn vốn đối ứng chậm, người dân chưa đồng thuận về phương án di dời nghĩa trang, vướng mắc phương án di dời kênh cấp nước nông nghiệp... Dự kiến phải đến quý II/2020 mới hoàn thành GPMB, với điều kiện được bố trí đủ hơn 1.000 tỷ đồng vốn còn thiếu theo kế hoạch.
Cũng theo Bộ GTVT, nhu cầu vốn GPMB khu tổ hợp ga là 2.310 tỷ đồng, nhưng từ năm 2009-2017 dự án mới được bố trí 388 tỷ đồng, kế hoạch vốn trung hạn giai đoạn 2016-2020 bố trí 512 tỷ đồng nên khả năng hoàn thành GPMB vào năm 2020 sẽ ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành giai đoạn I vào năm 2024.
TS Phạm Văn Ký, giảng viên Đại học GTVT cho rằng, tuyến đường sắt đô thị số 1 Hà Nội, Ngọc Hồi - Yên Viên có vai trò quan trọng, kết nối với các tuyến đường sắt số 2, 3, 6 của Hà Nội và đường sắt quốc gia, đường sắt tốc độ cao trong tương lai. “Dự án đã được nghiên cứu hơn chục năm lẽ ra cần tập trung ưu tiên đầu tư trước so với các tuyến đường sắt đô thị khác”, TS Ký bày tỏ.
Vẫn tiếp tục nghiên cứu, điều chỉnh
Theo nghiên cứu ban đầu, dự án tuyến đường sắt đô thị số 1 có chiều dài 28,7km nối Ngọc Hồi - Yên Viên và chia thành ba giai đoạn, trong đó giai đoạn I xây dựng tổ hợp và cải tạo các ga, tiếp đến xây dựng đoạn trên cao Ngọc Hồi - Gia Lâm, cuối cùng đoạn Gia Lâm - Yên Viên. Đến năm 2015, sau hai lần điều chỉnh, phân kỳ đầu tư, dự án được chấp thuận chia tách thành 3 dự án độc lập gồm: xây dựng tổ hợp ga Ngọc Hồi, đoạn Ngọc Hồi - ga Hà Nội, từ ga Hà Nội đến ga Yên Viên.
Liên quan đến dự án xây dựng các đoạn tuyến, Ban QLDA cho biết, phương án đầu tư hướng tuyến cụ thể của dự án tiếp tục được nghiên cứu để điều chỉnh. Đối với đoạn Ngọc Hồi - ga Hà Nội, dự án này cần tổng mức đầu tư khoảng 30.427 tỷ đồng. Bộ GTVT đang chỉ đạo Ban QLDA đường sắt, tư vấn nghiên cứu điều chỉnh dự án, trong đó có nghiên cứu phương án tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đi chung với cơ sở hạ tầng của dự án tuyến đường sắt đô thị số 1 trong giai đoạn này.
“Trên cơ sở nguồn vốn trung hạn giai đoạn 2016-2020 đã được bố trí cho dự án và thực tế dự án, Bộ GTVT đang đề xuất điều hòa vốn, điều chỉnh kế hoạch đầu tư giai đoạn 2016-2020, trong đó giai đoạn đầu bố trí 50 tỷ vốn đối ứng và 1.512 tỷ vốn nước ngoài”, theo Ban QLDA.
Tương tự, đối với đoạn tuyến còn lại của dự án, từ ga Hà Nội đến ga Gia Lâm và Yên Viên, trong đó có cầu vượt đường sắt sông Hồng, dự án sẽ được phân kỳ triển khai vào các giai đoạn sau. Ước tính tổng mức đầu tư giai đoạn này cần khoảng 32.064 tỷ đồng.
Liên quan đến hướng tuyến của tuyến đường sắt đô thị số 1, theo ông Vũ Văn Viện, Giám đốc Sở GTVT Hà Nội, một trong những vấn đề phát sinh là không kết nối được với quy hoạch đường sắt đô thị của tỉnh Bắc Ninh, trong khi địa phương này cũng quy hoạch đường sắt đô thị đến TXTừ Sơn. Vì vậy, cần nghiên cứu điều chỉnh, bổ sung từ quy hoạch để tuyến đường sắt đô thị số 1 của Hà Nội, cũng như đường sắt đô thị để tạo kết nối giữa địa phương khác, giúp tăng hiệu quả đầu tư.
Vì sao dự án đội vốn gấp 9 lần?
Theo nghiên cứu tiền khả thi năm 2002, dự án tuyến đường sắt đô thị số 1 có chiều dài 28,7km, đường đôi, khổ lồng 1m và 1,435m, tổng mức đầu tư 9.197 tỷ đồng, tiến độ 2007-2017. Dự án đã giải ngân 1.820 tỷ đồng (gồm 987 vốn đối ứng để thực hiện công tác thiết kế kỹ thuật, GPMB và chi phí khác). Kế hoạch đầu tư giai đoạn 2016-2020 được bố trí 512 tỷ vốn đối ứng và 4.500 tỷ vốn ODA.
Đến nay, tổng mức đầu tư toàn bộ dự án toàn tuyến ước tính khoảng 81.537 tỷ đồng, tăng 9 lần so với ban đầu.
Theo Bộ GTVT, lý do quá trình triển khai có các hạng mục phát sinh phải bổ sung, điều chỉnh thiết kế nhằm phù hợp với quy định pháp luật (Luật Quy hoạch, Luật Thủ đô) điều kiện thực tế và quy hoạch của địa phương; cùng đó là trượt giá xây dựng, tăng tỷ giá giữa tiền Yên và tiền Việt Nam; ảnh hưởng của vụ việc công ty JTC khiến dự án bị dừng từ 2014-2016... dẫn đến phải điều chỉnh dự án.
Các nguyên nhân khiến tổng mức đầu tư tăng do các nguyên nhân như: Điều chỉnh thiết kế cơ sở (tăng 332% so với tổng mức được duyệt), thay đổi quy mô đầu tư (tăng 131%), thay đổi chính sách tiền lương, trượt giá; thời gian thực hiện dự án kéo dài (phát sinh chi phí tư vấn, quản lý, phí cam kết...), tăng chi phí dự phòng, chi phí giải phóng mặt bằng, cơ cấu và lãi suất các khoản vay của nhà tài trợ.
